ރާއްޖޭގެ މައްސަލަ: އިސްލާހުތަކާ ދެކޮޅު

ޑިސެމްބަރު 18, 1933 ގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ ހަޔާތަށް ބޮޑު ބަދަލެއް އައެވެ. ސިލޯނަށް އަހަރަކު އެއްފަހަރު ޖިޒީ ފޮނުވައިގެން އިނގިރޭސީންގެ ހިމާޔަތުގެ ދަށަށް ރާއްޖެ ގެންދިއުމަށް ކުރީ އަހަރު އާ ގާނޫނެއް ތައާރަފް ކުރެވުނެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ރަސްގެފާނު، އައްސުލްޠާން ޝަމްސުދީން އިސްކަންދަރު، ތަޚުތުން ދުރުކުރެވިދާނެ ކަމުގެ ބިރު ހީކުރެވެމުން ދިޔައެވެ. އެއީ އަފްޣާނިސްތާނުގައި ހުރި ރަސްގެފާނު އަމާނުاللهއަށް ވެސް ކުރިމަތިލާން ޖެހުނު ހާލަތެކެވެ.

އެންމެ ފަހުން ޝަމްސުއްދީން ރަސްގެފާނާ ދެކޮޅަށް ބަޣާވާތެއް ފެށިއްޖެއެވެ.

މިހެން ކަންތައް ދިމާވުމުން ވަލީއަހުދާއި ހަތަރު ވަޒީރުން އެކުވެގެން ހަމަޖެހުން ހައްލު ކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރެއްވި އެވެ. ނަމަވެސް ވެރިރަށް މާލެއަށް އާދެވުމާއެކު އެބޭފުޅުންނަށް ކުރިމަތިވީ ގިނަ ބައެއްގެ ދެކޮޅުވެރިކަމާއެވެ.

ޑިސެމްބަރު 1932 ގައި ސުލްތާން ޝަމްސުއްދީން ތިންވަނަ އާ ގާނޫނު އަސާސީއެއް ތައާރަފްކޮށް، ދިވެހިރާއްޖެ އިނގިރޭސީންގެ ހިމާޔަތުގެ ދަށަށް ބަދަލުކޮށް، ތަމްސީލުކުރާ ސަރުކާރެއް ގާއިމް ކުރެއްވުމުން މިހާރު އެ ރަސްގެފާނަކީ އެންމެ ބާރުގަދަ ރަސްގެފާނެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް، ޤައުމު ހިންގުމުގައި ބަހެއް އޮތުމަށް ބޭނުންވާތީ، މިބަދަލުތައް ގެނައުމަށް ބޮޑުން ރަސްގެފާނަށް ފިއްތުންތައް ކުރިމަތިކުރީހެން ހީވިއެވެ.

މި ބަދަލުތައް އައި ނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަސްކަމުގެ ނިޒާމަކީ އަބަދުވެސް ތަފާތު ވެރިކަމެއް ކުރަމުން އައި ތަނެކެވެ. ރަސްގެފާނުގެ ވެރިކަން ފުރަތަމަ ބިނާވެފައި އޮތީ އިޚްތިޔާރު ކުރެވޭ ނިޒާމެއްގެ މައްޗަށް ނަމަވެސް އާ ގާނޫނު އަސާސީގައި އެއީ އިޚްތިޔާރީ ނިޒާމެއްގެ އިތުރުން ވިރާސީ އަދި ދުސްތޫރީ ނިޒާމެއް ކަމަށް ވެސް ބުނެފައި އޮވެއެވެ.

އެހެން ކަމުން ރަސްކަލަކަށް ޝަރުޠު ހަމަވާ މީހަކަށްވީ ކުރީގެ ރަސްގެފާނު ދަރިކަލުން ނުވަތަ އައްސުލްޠާން ޣާޒީ ޙަސަން އިއްޒުއްދީނުގެ ދަރިކޮޅުން އައިސްފައިވާ ރަސްކަލެއްގެ ކާފަދަރިއެކެވެ.

މީގެ އަހަރެއްހާ ދުވަސް ކުރިން ރާއްޖޭގައި އޮތް މުސްކުޅި މުޠުލަޤު ރަސްކަން ވަނީ އުވާލައިފައެވެ. އަލަށް ހެދި ޤާނޫނުއަސާސީ ބިނާވެފައި އޮތީ ތަޖްރިބާކުރުމަށް ސިލޯނުގެ ޤާނޫނު އަސާސީގެ މައްޗަށެވެ. އޭރު ރާއްޖޭން ބޭރު ދުނިޔެއާ މުއާމަލާތް ކުރުން މަދުވެ، ސިލޯނަށް މަސް ވިއްކުމަށް ކުރާ ދަތުރުތަކާއި، މެދުކެނޑުމެއްނެތި ދަތުރުކުރާ ސްޓީމް ބޯޓު ބަރުޖޯރާގެ ދަތުރުތަކަށް ވަނީ މުޅީން ބަރޯސާވެފައިވެ އެވެ.

ވެރިއަކު ހޮވާނެގޮތް

ޤާނޫނުއަސާސީގައި ވެރިއަކު ހޮވާނެގޮތް ކަނޑައެޅިފައި އޮތެވެ. އެހެންވެ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހާއި، ޤާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނާއި، ޢިއްޒަތްތެރިންނާއި، ޢިލްމުވެރިންނާއި، މާލޭގެ އިސްވެރިންގެ ފަރާތުން ޚާއްޞަ ބައްދަލުވުމެއް ބާއްވައި، އެކަށީގެންވާ ކެންޑިޑޭޓުންނާ ބެހޭގޮތުން މަޝްވަރާ ކުރަންވާނެއެވެ. މެންބަރުންގެ ތިންބައިކުޅަ ދެބައި ވަކި ކެންޑިޑޭޓަކަށް އެއްބަސްވެއްޖެނަމަ، މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ އެހެން ޖަޒީރާތަކުގެ މީހުން ހާޒިރުކޮށްގެން ރުހުން ހޯދަން ޖެހެއެވެ. މިގޮތުން ރައްޔިތުން އެއްބަސްވުމުން، ހޮވޭ ކެންޑިޑޭޓަކު ވެރިއަކަށް ވެގެން ދާނެއެވެ.

އަދި އާ ގާނޫނު އަސާސީގައި ވާގޮތުން ރަސްފާނު ހޮއްވަވާ ހަތް ވަޒީރުންގެ ކެބިނެޓަކާއި ފުރަތަމަ އައްޔަން ކުރެއްވި 28 މެންބަރުން ހިމެނޭ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހެއް ވެސް ގާއިމްކުރަން އޮވެއެވެ. ސަރުކާރަށް ލަފާދީ ފާޑުކިޔުމަށް އަހަރަކު އެއްފަހަރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހެއް ހާޒިރުކުރުމަށް ރާވާފައި އޮތެވެ. މި މަޖިލީހުގައި އިންތިހާބުކުރެވޭ 47 މެންބަރުން ހިމެނޭއިރު، ބޮޑެތި ކޮންމެ އަތޮޅުން ހަތަރު މެންބަރުންނާއި ކުދި އަތޮޅުތަކުގެ ކޮންމެ އަތޮޅުން ދެ މެންބަރުން ތިބޭނެއެވެ. ފަސް އަހަރަށް ފަހު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހަށް 21 މެންބަރުން އިންތިހާބު ކުރާއިރު، ބާކީ ހަތް މެންބަރުން އައްޔަން ކުރައްވާނީ ރަސްގެފާނެވެ. ފަސް އަހަރަށް ފަހު ރަސްގެފާނު ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު ބޮޑުވަޒީރު ކަމަށް އައްޔަން ކުރައްވައި، އެ މެންބަރުން ދެން އެހެން ވަޒީރުން ހޮވާނެ އެވެ.

ގޮންޖެހުންތަކާއި މަގުބޫލުކަން ނެތް އިސްލާހުތައް

އާ ގާނޫނު އަސާސީގައި ޑިމޮކްރެޓިކް އުސޫލުތަކެއް ހުރި ނަމަވެސް، ކެބިނެޓާއި ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ ފުރަތަމަ މެންބަރުން އެންމެން ވެސް ހޮވާފައިވަނީ ރަސްގެފާނެވެ. އާ ސަރުކާރު ބާރަށް ހިނގައިގަނެ، ސިލޯނާއި ރާއްޖެއާ ދެމެދު ސްޓީމްބޯޓުގެ ޚިދުމަތް ގާއިމްކޮށް، އެހެނިހެން ރަށްތައް ބޭރު ދުނިޔެއާ ގުޅުވައިލުމަށް ވައިލެސް ސްޓޭޝަނެއް ގާއިމްކުރުން ފަދަ އިސްލާހުތައް ތައާރަފްކުރި އެވެ.

ނަމަވެސް ބައެއް އިސްލާހުތަކަކީ މަގުބޫލުކަން ކުޑަ އިސްލާހުތަކަކަށް ވުމުން ވަކިން ހާއްސަކޮށް އާ ޓެކްސްތަކެއް ނެގުމުން ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި ނުރުހުން އުފެދުނެވެ. މި ފިޔަވަޅުތަކުގެ އިތުރުން އެޅި އެހެން ފިޔަވަޅުތަކެއްގެ ސަބަބުން ހިތްހަމަނުޖެހުން އުފެދުނެވެ.

މި ދަތިކަން ހައްލުކުރުމުގެ މަސައްކަތުގައި، ސުލްތާނުގެ ދަރިކަލުން ޕްރިންސް ހަސަން އިއްޒުއްދީނާއެކު، އަރުވާލެވިފައިވާ ވަޒީރުން އެނބުރި ރާއްޖެއަށް ވަޑައިގަތީ، ސްޓީމް ބޯޓެއް ކަމަށްވާ ބަރުޖޯރާގައެވެ. އެބޭފުޅުން ރާއްވަވާފައި ވަނީ ގާނޫނު އަސާސީއަށް ބަދަލު ގެނައުމަށް ހުށަހަޅައި، މަގުބޫލުކަން ނެތް ގާނޫނުތަކާއި ގަވާއިދުތައް އުނިކުރުމަށެވެ.

ހަލަބޮލިކަމާއި ހައްލު

އެބޭފުޅުން މާލެ ވަޑައިގަތުމާއެކު، ދެކޮޅުވެރި ގިނަ ބަޔަކު ރަސްގެފާނާ، ދަރިކަލުންނާއި، އެބޯޓުގައި ތިބި އަރުވާލެވިފައިވާ ވަޒީރުންނާ ބައްދަލުކުރެއްވުމަށް ހުރަސްއެޅިއެވެ. އެއްވެ ތިބި މީހުން ރޫޅާލުމަށް އަސްކަރިއްޔާ އާއި ފުލުހުން ބޭނުން ކުރުމަށް ހުށަހެޅި ނަމަވެސް ރަސްގެފާނު ވަނީ އެކަމަށް ދެކޮޅު ހައްދަވާފައެވެ.

އެހެންވެ ރަސްގެފާނު އަމުރު ކުރެއްވީ އެނބުރި ވަޑައިގެންނެވި ބޭފުޅުން ދުރު ރަށް ރަށަށް އަރުވާލެއްވުމަށެވެ. އެހެންވެ އެބޭފުޅުން ގެންދިއުމަށް ދޯނިފަހަރު ތައްޔާރު ކުރެވުނެވެ. އެއިން ކޮންމެ މިނިސްޓަރަކަށް މަހަކު ޕެންޝަންއެއް ލިބިވަޑައިގަންނަވާނެ ގޮތުގެ މަތީންނެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޕްރިންސް އިއްޒުއްދީނަށް އެނބުރި ކޮލަމްބޯއަށް ބަރުޖޯރާގައި ވަޑައިގެންނެވޭނެ ގޮތް ހަމަޖައްސަވައި ދެއްވިއެވެ.

(ނުނިމޭ)