ޕޯލްޓްރީ ފާމިން އަކީ ކާނާއަށް މަސް ނުވަތަ ބިސް އުފެއްދުމުގެ ބޭނުމުގައި ކުކުޅު، އަސްދޫނި ގެންގުޅުމަށް ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުންނަ ތަނެކެވެ. ޕޯލްޓްރީ ފާމިންއަކީ މުޅި ދުނިޔޭގައި ވެސް ފައިދާ ހުރި އަދި މަގުބޫލު ވިޔަފާރިއެކެވެ. ނަމަވެސް ރާއްޖޭގައި ޕޯލްޓްރީ ފާމެއް ފެށުމަކީ މި ވިޔަފާރިއަށް އިންވެސްޓް ކުރުމުގެ ކުރިން ވިސްނަންޖެހޭ ބައެއް ގޮންޖެހުންތަކާއި އުނދަގޫތައް ދިމާވެދާނެ ކަމެކެވެ.

އެންމެ ފުރަތަމަ ވެސް ފަށައިގަތުމަށް ބޭނުންވަނީ ކޮން ވައްތަރެއްގެ ޕޯލްޓްރީ ފާމެއްތޯ ސާފު ޚިޔާލެއް އޮންނަންޖެހެ އެވެ. ލޭޔަރ ފާމް، ބްރޮއިލާ ފާމް، ބްރީޑަރ ފާމް، ހެޗަރީ ފާމް، އަދި ފްރީ ރޭންޖް ފާމް ފަދަ ތަފާތު ވައްތަރުގެ ޕޯލްޓްރީ ފާމްތައް ހުރެއެވެ. ކޮންމެ ވައްތަރެއްގެ ވެސް ފައިދާތަކާއި ގެއްލުންތަކުގެ އިތުރުން ބިމާއި، ސާމާނާއި، ކާނާއާއި، ފެނާއި، ކަރަންޓާއި، ލޭބަރާއި، ސިއްހަތާއި، މެނޭޖްމަންޓަށް ތަފާތު ޝަރުތުތަކެއް ހުރެއެވެ. ތިމާގެ ޓާގެޓް މާކެޓުގައި ޕޯލްޓްރީ ޕްރޮޑަކްޓްތަކުގެ ޑިމާންޑާއި ސަޕްލައި އާއި، އަދި ޕޮޓެންޝަލް ކަސްޓަމަރުންނާއި، ވާދަވެރިންނާއި، އަގުތަކާއި، ގަވާއިދުތައް ކަނޑައެޅުމަށްޓަކައި މާކެޓް ރިސާޗާއި ފީސިބިލިޓީ ސްޓަޑީއެއް ހަދަން ޖެހެއެވެ. އަދި ބައެއް ތަޖުރިބާކާރުން ނުވަތަ ތަޖުރިބާކާރު ޕޯލްޓްރީ ދަނޑުވެރިންގެ ލަފާއާއި އިރުޝާދު ހޯދަން ވެސް ޖެހިދާނެ އެވެ.

ދެވަނަ ކަމަކަށް ތިމާގެ ޕޯލްޓްރީ ފާމަށް ބިޒްނަސް ޕްލޭނެއް ތައްޔާރުކުރަން ޖެހެއެވެ. ބިޒްނަސް ޕްލޭނަކީ ވިޔަފާރިއަށް ތިމާގެ ލަނޑުދަނޑިތަކާއި ސްޓްރެޓެޖީތަކާއި މާލީ ނަތީޖާ ދައްކާ ގޮތްތައް ބަޔާންކޮށްފައިވާ ލިޔުމެކެވެ. އެއީ ތިމާގެ އޮޕަރޭޝަންސް، މާކެޓިންގ، ސޭލްސް، އަދި ފައިނޭންސް ޕްލޭން ކުރުމަށް އެހީތެރިވެދޭ އެއްޗެކެވެ. އަދި އިންވެސްޓަރުންނާއި ލޯނު ދޫކުރާ ފަރާތްތަކާއި ޕާޓްނަރުންނާއި ކަސްޓަމަރުން ޝައުގުވެރި ކުރުވުމަށް ވެސް އެހީތެރިވެދޭނެ އެއްޗެކެވެ.

ތިންވަނަ ކަމަކީ ތިމާގެ ޕޯލްޓްރީ ފާމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ހޯދަން ޖެހެއެވެ. ޕޯލްޓްރީ ފާމްގެ ސައިޒާއި ވައްތަރަށް ބަލާއިރު، ވިޔަފާރި ފެށުމާއި ހިންގުމަށް ގިނަ އަދަދެއްގެ ރައުސުލްމާލެއް ބޭނުންވެދާނެއެވެ. ފައިސާގެ މަސްދަރެއްގެ ގޮތުގައި ތިމާގެ އަމިއްލަ ބޭންކް އެކައުންޓު، ނުވަތަ އާއިލާ ނުވަތަ ރައްޓެހިންގެ އަތުން ނަގާ ލޯނު ނުވަތަ ބޭންކް ލޯނު ބޭނުން ކުރެވިދާނެ އެވެ. އަދި ރާއްޖޭގައި ދަނޑުވެރިކަމުގެ ވިޔަފާރިތަކަށް ސަރުކާރުގެ ސަބްސިޑީސް ނުވަތަ ހިލޭ އެހީ ލިބޭތޯ ވެސް ބެލިދާނެއެވެ. އަނެއް ގޮތަކީ އިންވެސްޓަރ ޕާޓްނަރަކު ހޯދުމެވެ.

ހަތަރުވަނަ ކަމަކީ ތިމާގެ ޕޯލްޓްރީ ފާމަށް އެކަށީގެންވާ ބިމާއި ސާމާނު ހޯދުމެވެ. އެކަށީގެންވާ ޖާގައެއް ހުންނަ ބިމެއްގައި ފެންވަރު ރަނގަޅު، އެކަށީގެންވާ ގޮތެއްގައި ފެނާއި ކަރަންޓް ފޯރުކޮށްދިނުމާއި، ރަނގަޅު ނަރުދަމާ ނިޒާމަކާއި، މާކެޓަށް މިތަކެތި ވިއްކަން ގެންދެވޭނެ ފަދަ އުޅަނދުތައް ވެސް ހުންނަން ވާނެއެވެ. އަދި މޫސުމާއި ހާލަތަށް ވެސް ވިސްނަން ޖެހެއެވެ. އެކަމުގެ ސަބަބުން ކުކުޅާއި ދޫނީގެ ސިއްހަތާއި އުފެއްދުންތެރިކަމަށް އަސަރު ފޯރާފާނެ އެވެ. ކުކުޅު ކޮށިތަކާއި ހިޔާތަކާއި ކާންދޭ ފީޑަރުތަކާއި، ފެން ބޯންދޭ ތަންތަނާއި، އިންކިއުބޭޓަރ، ހީޓަރ، ކޫލަރ، ޖަނަރޭޓަރ ފަދަ ބައެއް ވަސީލަތްތައް ހަދައި ނުވަތަ ކުއްޔަށް ހިފަން ޖެހިދާނެއެވެ. އަދި ކާނާ އާއި ވެކްސިންއާއި، ބޭހާއި ޑިސްއިންފެކްޓެންޓްސް ފަދަ ތަކެތި ހުންނަން ވާނެއެވެ.

ފަސްވަނަ ކަމަކީ ތިމާގެ ޕޯލްޓްރީ ފާމަށް ބައެއް މުވައްޒަފުން ހޯދައި ތަމްރީނު ކުރަން ޖެހެއެވެ. ކޮންމެ ދުވަހަކު ކާންދިނުމާއި، ފެންދިނުމާއި، ސާފުކުރުމާއި، ބިސް ނުވަތަ ކުކުޅު ހިފުމާއި، ވެކްސިން ދިމާއި، ބަލިތަކަށް ފަރުވާ ދިނުމާއި، އަދި ކުނި ނައްތާލުން ފަދަ ކަންކަން ކުރުމަށެވެ.
އަދި މަސައްކަތްތެރިންގެ މަސައްކަތް މަތިމަތިން ބަލާނެ އިންޗާޖުންނާއި މެނޭޖަރުން ތިބެން ޖެހޭނެ އެވެ. އަދި މިތަނުގެ ރެކޯޑްތައް ބަލަހައްޓައި ފެންވަރު ހިފަހައްޓަން ވެސް ޖެހެއެވެ. މިތަނަށް ދޯނިތަކާއި ވެހިކަލްތައް ވެސް ބޭނުންވެދާނެއެވެ.

ހަވަނަ ކަމަކީ، ތިމާގެ ޕޯލްޓްރީގެ އުފެއްދުންތައް މާކެޓްކޮށް ވިއްކުމެވެ. މިއާއެކު ތިމާގެ ޓާގެޓް ކަސްޓަމަރުން ވެސް ދެނެގަންނަން ޖެހެއެވެ. މިތަކެތި ވިއްކަންވީ ފިހާރަތައް ނުވަތަ ރިސޯޓްތައް ފާހަގަކޮށް އެތަންތަނަށް މިތަކެތި އިތުބާރާއެކު ފޯރުކޮށްދޭން ޖެހެއެވެ. އަދި މިތަކެތި ހުންނަނީ އެންމެ މަތީ ފެންވަރުގެ، ތާޒާކަން މަތީގައި ކަށަވަރު ކުރަން ވާނެއެވެ. އަދި ކަސްޓަމަރުން ޝައުގުވެރިކޮށް، ފައިދާ ހޯދައިދެވޭނެ ވާދަވެރި އަގުތަކެއް ކަނޑައަޅަންޖެހެ އެވެ.

ދެން އޮތީ ފައިދާއާއި ގެއްލުމުގެ ވާހަކައެވެ. މިކަންތައް ކަށަވަރު ކުރުމަށް ޖެހޭނީ ބޭރުން މިތަކެތި އެތެރެކޮށްގެން ޖެހޭ އަގާއި މި ފާމުން ލިބޭ ފައިދާތަކާއި ގެއްލުންތައް އަޅާ ބަލާށެވެ.

މި މަސައްކަތް ކާމިޔާބު ކަމާއެކު ކުރުމަށް ތަޖްރިބާ ހުރި ފަރާތްތަކުން ކޮންސަލްޓޭޝަން ހޯދާލުން ވެސް މުހިންމެވެ. މިފަދަ ދިރާސާކޮށްދޭ އެޖެންސީތައް ރާއްޖެއިންނާއި ރާއްޖޭން ބޭރުންވެސް ހޯދިދާނެއެވެ. އަދި ހަމަ އެފަދައިން އަމަލީ ތަޖުރިބާ ލިބިފައިވާ ކޮންސަލްޓަންޓުން ވެސް ހޯދިދާނެއެވެ.

ދެން އޮތް ސުވާލަކީ މިކަމަށް އެއްވެސް މެޝިނަރީއެއް ބޭނުންވޭތޯއެވެ؟ މިކަމަށް ހިނގާނީ ކޮން ޚަރަދު ތަކެއްތޯއެވެ؟

އާދެ، ވިޔަފާރީގެ ބާވަތާއި މިންވަރަށް ބަލާއިރު، ޕޯލްޓްރީ ފާމަށް ބައެއް މެޝިނަރީތައް ބޭނުންވާނެއެވެ. ޕޯލްޓްރީ ފަރުމާކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ އާންމު ބައެއް މެޝިނަރީތަކަކީ؛

• އިންކިއުބޭޓަރ: މިއީ އާޓިފިޝަލް ގޮތެއްގައި ބިސް ފީކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ މެޝިނެކެވެ. އެއީ ބިހުގެ ފިނިހޫނުމިނާއި ވައި ދައުރުވުން ކޮންޓްރޯލްކޮށް ފިޔޮއް އުފެދުމަށް އެންމެ ރަނގަޅު ހާލަތު ކަށަވަރުކޮށްދޭ އެއްޗެކެވެ. އިންކިއުބޭޓަރުތަކުގެ ސައިޒާއި، ކެޕޭސިޓީއާއި، ފީޗާސް ތަފާތުވެދާނެއެވެ. އިންކިއުބޭޓަރެއްގެ އަގު މަދު ސަތޭކަ ޑޮލަރާއި އެތައް ހާސް ޑޮލަރަކާ ދެމެދުގެ އަދަދަކަށް އަރާފާނެއެވެ

• ފީޑަރ: މިއީ ޕޯލްޓްރީ ދޫނިތަކަށް ކާންދިނުމަށް ބޭނުންކުރާ އާލާތެކެވެ. އެއީ ޕްލާސްޓިކުން ނުވަތަ ދަގަނޑުން ހަދާފައިވާ އެއްޗަކަށް ވާއިރު، ތަފާތު ބައްޓަމާއި ޑިޒައިން ވެސް ހުރެދާނެ އެވެ. ކާނާ އިސްރާފުކުރުން މަދުކުރުމާއި، ތަޣައްޔަރުވުން ހުއްޓުވުމާއި، ކާނާ އެއްގޮތަކަށް ބެހިފައިވާކަން ކަށަވަރުކުރުމަށް ފީޑަރސް އެހީތެރިވެދެއެވެ. ފީޑަރެއްގެ އަގު މަދު ޑޮލަރަކުން ފެށިގެން މަދު ސަތޭކަ ޑޮލަރާއި ދެމެދުގެ އަދަދަކަށް އަރާފާނެއެވެ.

• ފެންދިނުން: މިއީ ދޫނިތަކަށް ފެން ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ބޭނުންކުރާ އާލާތެކެވެ. އެއީ ޕްލާސްޓިކުން ނުވަތަ ދަގަނޑުން ހަދާފައިވާ އެއްޗަކަށް ވާއިރު، ތަފާތު ވައްތަރުތަކާއި މެކޭނިޒަމްތައް ވެސް ހުރެދާނެ އެވެ. ފެން ފޯރުކޮށްދޭ މިއާލާތްތަކަކީ ސާފުތާހިރު ފެން ފޯރުކޮށްދީ، ފެން ބޭކާރުގޮތުގައި އޮހިގެން ދިއުން ހުއްޓުވުމަށާއި، ފެނުން ޖެހޭ ބަލިތައް މަދުކުރުމަށް އެހީތެރިވެދޭނެ އެއްޗެކެވެ. މިކަހަލަ ފެން ފޯރުކޮށްދޭ އެއްޗެއްގެ އަގުވެސް މަދު ޑޮލަރުކޮޅަކުން ފެށިގެން މަދު ސަތޭކަ ޑޮލަރާއި ދެމެދުގައި ހުރެދާނެއެވެ. މިފަދަ ތަކެތި މި ލިންކުން ވެސް ލިބެން ހުރެދާނެއެވެ.

• ހީޓަރ ނުވަތަ ފިނިކުރާ ސާމާނު: މިއީ ޕޯލްޓްރީ ހައުސްއަށް ފިނި ހޫނު ކަން ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ބޭނުންކުރާ އާލާތެކެވެ. އެއީ ކަރަންޓުން، ގޭހުން ނުވަތަ ތެލުން ހިންގާ އެއްޗަކަށް ވާއިރު، މިކަމަށް ތަފާތު މޮޑެލްތަކާއި ސިސްޓަމްތައް ވެސް ހުރެދާނެ އެވެ.

ބިސްވަޅު: މިއީ ކުކުޅު ބިސްއަޅަން އަރާމު އަދި ރައްކާތެރި ތަނެއް ހޯދައިދިނުމަށް ބޭނުންކުރާ ސްޓްރަކްޗަރެކެވެ. އެއީ ލަކުޑިން، ދަގަނޑުން، ނުވަތަ ޕްލާސްޓިކުން ހެދިދާނެ އެއްޗަކަށް ވާއިރު، ތަފާތު ޑިޒައިންތަކާއި ސިފަތައް ވެސް ހުރެދާނެ އެވެ. ބިސް ވަޅު ހެދުމަކީ ބިސް އުފެއްދުން އިތުރުކުރުމާއި، ބިސް ފަޅައިގެން ދިއުން މަދުކުރުމާއި، ބިހުގެ ފެންވަރު ރަނގަޅު ކުރުމަށް އެހީތެރިވެދޭ ކަމެކެވެ.

ބިސް ގެންގުޅޭ ސާމާނު: މިއީ ބިސް އެއްކުރުމާއި، ގްރޭޑްކުރުމާއި، ޕެކްކުރުމާއި، ރައްކާކުރުމާއި، އުފުލުމަށް ބޭނުންކުރާ ޑިވައިސްތަކުގެ ސެޓެކެވެ. އެއީ ބިސް ޓްރޭ، ބިސް ވަށިގަނޑުތައް ، ބިސް ގްރޭޑަރ، ބިސް ދޮންނަ މެޝިން، ބިސް ކެންޑެލަރ، ބިސް ކިރާ މެޝީން، ބިސް ފޮށިގަނޑު، ބިސް ފިނިކުރާ ބައި، ބިސް ހަރު ފަދަ ތަކެއްޗެވެ.

ކޮލިޓީއަށް ބަލާފައި މިފަދަ ސާމާންތަކުގެ އަގު ތަފާތުވެދާނެއެވެ. މިކަހަލަ ތަނެއް ހިންގުމުގެ މެނޭޖްމަންޓްގައި ހިތްވަރު ގަދަ ބަޔަކު ވެސް ތިބެން ވާނެއެވެ.

އަޅުގަނޑަށް ލިބުނު މައުލޫމާތު ބުނި ގޮތުގައި ބީޓީއީކޭ އިން އައްޑޫ ސިޓީގައި "ބީޓީއީކޭ ޕޯލްޓްރީ ފާމް" އެއް 2022 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގައި ސިނާއީ ފެންވަރުގައި ފުރަތަމަ ޕޯލްޓްރީ ފާމް ގާއިމްކުރި އެވެ. ބީޓީއީކޭ އިން ރާއްޖޭގެ ބާޒާރުގައި އިމްޕޯޓްކުރާ ދިރޭ ކުކުޅު އަދި ކަތިލާ ކުކުޅު ކިލޯއެއް ވިއްކި ކަމަށް އެނގިފައިވަނީ 65ރ. އަށް ކިލޯއެއްގެ ރޭޓުންނެވެ. އައްޑޫ ސިޓީގެ ގުޅިފައިވާ ރަށްތަކުގެ ވިޔަފާރިވެރީންނާއި ކުދި ވިޔަފާރިތަކުން ބޮޑެތި ސްޓޮކްތައް ގަތުމަށް އޭރު ބޭނުންވިއެވެ.

އެ ކުންފުނިން މިހާރު ވަނީ ކުރިއަށް ނުގޮސްފައި ކަމުގެ މައުލޫމާތުވެސް ލިބުނެވެ. އެހެންކަމުން އެތަނުން ލިބުނު ފައިދާއެއް ނުވަތަ ގެއްލުމެއް ބުނެދޭކަށް ނޭނގެއެވެ. އެހެން މަސްދަރެއް ބުނި ގޮތުގައި ރާއްޖެއިން 2021 ވަނަ އަހަރު ކުކުޅު މަހުގެ ގޮތުގައި ގަތުމަށް 28.7 މިލިއަން ޑޮލަރު އިމްޕޯޓްކޮށްފައިވާއިރު، މިއީ ދުނިޔޭގެ 104 ވަނައަށް އެންމެ ގިނައިން ޕޯލްޓްރީ މަސް އެތެރެކުރި ގައުމެވެ. ހަމަ އެ އަހަރު ރާއްޖޭން އަށް ވަނައަށް އެންމެ ގިނައިން އިމްޕޯޓް ކުރި އުފެއްދުމަކީ ކުކުޅު މަހެވެ. ރާންޖޭން ކުކުޅު މަސް އެންމެ މުހިންމު ގޮތެއްގައި އެތެރެކުރަނީ ބްރެޒިލް (15.6 މިލިއަން ޑޮލަރު)، ޔުނައިޓެޑް އަރަބް އެމިރޭޓްސް (2.91 މިލިއަން ޑޮލަރު)، ޔޫކްރޭން (2.41 މިލިއަން ޑޮލަރު)، ރަޝިޔާ (1.83 މިލިއަން ޑޮލަރު)، އަދި ސިންގަޕޫރު (1.25 މިލިއަން ޑޮލަރު) އަށެވެ.

އެހެން މަސްދަރަކުން ބުނާގޮތުގައި ރާއްޖޭގެ ކޮންމެވެސް އަތޮޅެއްގެ ކައުންސިލުން ހަފްތާއަކު 40،000 ބިސް އުފެއްދުމުގެ ގާބިލްކަން ހުރި ކުކުޅު ފާމެއް ފަށަން ބައިވެރިއަކު ހޯދަން ވެސް އުޅުނެވެ. މި މަޝްރޫޢަށް ކައުންސިލުން މިހާރު ވަނީ ބޮޑު ބިމެއް ވެސް ކަށަވަރުކޮށްދީފައެވެ. ކައުންސިލަށް ބޭނުންވާ ހުރިހާ ވަސީލަތްތަކާއި ސާމާނުތަކާއެކު ޒަމާނީ ފާމެއް ފަރުމާކޮށް ގާއިމްކުރެވޭނެ އިންވެސްޓަރަކު ހޯދަން ބޭނުން ވެސް ވިވެއެވެ. އަދި ޓެކްސް އިސްތިސްނާ ކުރުމާއި ސަބްސިޑީ ދިނުމާއި މާކެޓިން ސަޕޯޓް ފަދަ ބައެއް އިނާޔަތްތައް ވެސް ކައުންސިލުން ދިނުމަށް ތައްޔާރަށް އޮތް ކަމަށް ވެސް ބުނެފައިވިއެވެ.

އަޅުގަނޑުގެ ކުޑަ މި ދިރާސާއިން ދައްކާ ގޮތުގައި މި މާކެޓަށް ވަދެ ފައިދާ ހޯދުމުގެ ވަރަށް ބޮޑު ފުރުސަތެއް އެބައޮތެވެ. ނަމަވެސް މި ވިޔަފާރީގައި ކޮންމެވެސް ގޮންޖެހުންތަކަކާއި އުނދަގޫތަކެއްވެސް ވެއެވެ. އިންވެސްޓްމަންޓް ބޮޑުވުމާއި، އިމްޕޯޓަށް ބަރޯސާވުމާއި، ތިމާވެއްޓަށް ކުރާ އަސަރާއި، ސިއްހަތާއި ރައްކާތެރިކަމުގެ މައްސަލަތަކާއި، ގާނޫނީ އަދި ގަވާއިދުތަކަށް އަމަލުކުރުން ފަދަ ކަންކަމަށް ވެސް ވިސްނަން ޖެހެއެވެ.

މިކަމުގެ ފައިދާ ރަނގަޅަށް އަންދާޒާ ކުރުމަށްޓަކައި ޕޯލްޓްރީ ފާމް ވިޔަފާރިއަށް ލިބޭނެ ކަމަށް ލަފާކުރެވޭ އާމްދަނީއާއި ހަރަދު ކަނޑައެޅުމަށްޓަކައި މާކެޓް ރިސާޗާއި ފީސިބިލިޓީ ރަނގަޅު ސްޓަޑީއެއް ހަދަން ޖެހޭނެ އެވެ. އަދި ވިޔަފާރިއަށް ތިމާގެ ލަނޑުދަނޑިތަކާއި ސްޓްރެޓެޖީތަކާއި މާލީ ޕްރޮޖެކްޝަންތައް ބަޔާންކޮށްފައިވާ ތަފްސީލީ ބިޒްނަސް ޕްލޭނެއް ވެސް ތައްޔާރުކުރަން ޖެހޭނެ އެވެ.

މި މަޢުލޫމާތަކީ ތިޔަބޭފުޅުންނަށް ކޮންމެވެސް މަޢުލޫމާތެއް ލިއްބައިދިން އެއްޗަށް ވި ކަމަށް އުންމީދު ކުރަމެވެ. އިތުރު މަޢުލޫމާތެއް ހޯދުމުގެ އެހީތެރިކަމެއް ބޭނުންވާނަމަ އަންގަވާލައްވާށެވެ.