ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޭރު އުފެދިގެން ދިޔަ ހައިޖާންގަނޑުގެ ތެރޭގައި، ވެރިކަމާއި، ޑިޕްލޮމެޓިކް ގުޅުންތަކާއި، ކުރިމަތީގައިވާ މުސްތަގުބަލުގައި ކަންތައް ހިނގާފާނެ ގޮތަކާމެދު އޮޅުންނުފިލާ ފަދަ އެތައް ސުވާލުތަކެއް އުފެދި އެ ސުވާލުތައް އޮޅެމުން ނިއުޅެމުން ދިޔައެވެ.

ގަން ސްޓޭޖިން ޕޯސްޓަށް އާ އެޑްވައިޒަރަކު އައްޔަންކުރުން:

އޭޕްރީލް މަހުގެ 10 ވަނަ ދުވަހު މޭޖަރ ޑަބްލިއު.ޑަބްލިޔު.އޭ ފިލިޕްގެ ބަދަލުގައި، ގަމުގައި ހުންނަ ރޯޔަލް އެއާފޯސްގައި އެޑްވައިޒަރ ފޯ މޯލްޑިވިއަން އެފެއާޒްގެ މަގާމާ މިސްޓަރ ހަމްފްރީ އޭ އާތިންގޓަން-ޑޭވީ ހަވާލުވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. މި ބަދަލު އައީ މީގެ އެތައް މަހެއް ކުރިން މޭޖަރ ފިލިޕް މަގާމުން ވަކިކުރުމަށް ސަރުކާރުން އެދިވަޑައިގަތް އެދިވަޑައިގަތުމަށް އިޖާބު ދިނުމުގެ ގޮތުންނެވެ. އުމުރުން 38 އަހަރުގައި އީސްޓްބޯން ކޮލެޖާއި ޓްރިނިޓީ ކޮލެޖް ކެމްބްރިޖްގެ ކުރީގެ ދަރިވަރެއް ކަމަށްވާ މިސްޓަރ އާތިންގޓަން-ޑޭވީ ވަނީ ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަސްވަރު އިންޑިއާ ސިފައިންގެ ތެރޭގައި ޚިދުމަތްކޮށް، އަދި އޭގެ ފަހުން 1956 ވަނަ އަހަރާ ހަމައަށް އިންޑިއާގެ ސިޔާސީ ކަންކަމުގައި އަމަލީ ގޮތުން ޚިދުމަތް ކުރެއްވުމުގެ ތަޖުރިބާގެ މުއްސަނދިކަން ހާސިލު ކޮށްފައެވެ. އޭނާ އައްޔަން ކުރެއްވީ ކޮމަންވެލްތު ރިލޭޝަންސް އޮފީހުގައި އަހަރެއްހާ ދުވަހުގެ ޚިދުމަތަށް ފަހު، ގަން ސްޓޭޖިން ޕޯސްޓްގެ ކަންކަމުގައި ކުރިއަށް ދިއުމަށެވެ.

ތާރީހީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވަފުދު ލަންޑަނަށް:

މޭ 1، 1959 ވަނަ ދުވަހަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވަފުދެއް އެމަހުގެ ފަހުކޮޅު ލަންޑަނަށް ޒިޔާރަތް ކުރުމަށް ރާވާފައިވާ ތާރީޚީ ލަނޑުދަނޑިއެކެވެ. މިދަތުރުގެ މަޤްޞަދަކީ ގަން އައިލެންޑްގައި އޮތް އިނގިރޭސީންގެ ވައިގެ ސިފައިންގެ ސްޓޭޖިންގ ޕޯސްޓާ ގުޅޭގޮތުން މަޝްވަރާކޮށް، އިނގިރޭސިވިލާތާއި ދިވެހިރާއްޖެއާ ދެމެދު އޮންނަ ގުޅުން އަލުން ކަނޑައެޅުމެވެ. އެއީ އެއްވެސް ދިވެއްސަކަށް އިނގިރޭސި ފަސްގަނޑަށް ފައިޖައްސާލެވޭ ފުރަތަމަ ފަހަރު ކަމަށް ވާނެ ކަމަށާއި، މިއީ މި މަޝްވަރާތަކުގެ މުހިންމުކަން ދޭހަވާ ކަމެއް ކަމަށް ވެސް ދައްކައިދެއެވެ.

މުއާމަލާތްތަކަށް ތައްޔާރުވުމާއި ރޭވުންތައް:

މި މުހިންމު މަޝްވަރާތަކަށް ދިވެހި ސަރުކާރުން އައްޔަންކުރި ލީގަލް އެޑްވައިޒަރު މިސްޓަރ ނަދާރާޖާ ވަނީ ވަރަށް ފަރުވާތެރިކަމާއެކު ތައްޔާރުވެފައެވެ. އޭނާ ކޮމަންވެލްތު ރިލޭޝަންސް އޮފީހުގައި މަޝްވަރާތަކުގައި ބައިވެރިވެ، މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނާއި އެހެނިހެން ނުފޫޒު ގަދަ ބޭފުޅުންގެ މެދުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކޮޅަށް ތާއީދު ހޯއްދެވި އެވެ. ކުރީގައި ދިވެހި ސަރުކާރުން ގާއިމްކުރި އެއްބަސްވުމުގެ އިސްވެރިންގެ ޝަރުތުތަކަށް ބަދަލު ގެނައުމުގެ މަގުސަދުގައި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ވަފުދަށް ކްރިޓިކަލް ހުރިހާ މަޝްވަރާތަކެއް ދެއްވީ އިނގިރޭސި ތައުލީމު ހާސިލްކޮށްފައިވާ ސިލޯނުގެ މިސްޓަރ ނަދަރާޖާއެވެ.

މަޝްވަރާގެ ޝަރުތުތަކާއި ގަން ލީސް އެގްރީމަންޓް:

މަޝްވަރާގެ މަރުހަލާގެ މައިގަނޑު އެއް ކަމަކީ ގަމުގެ ކުލީގެ ޝަރުތުތަކާ ބެހޭ ގޮތުން މަޝްވަރާ ކުރުމެވެ. އިނގިރޭސި ސަރުކާރުން ފުރަތަމަ އަހަރަކު 2،000 ޕައުންޑްގެ ކުއްޔެއް ހުށަހެޅި ނަމަވެސް، ދިވެހި ވަފުދުން މި އަދަދަކީ މުޅިން އެކަށީގެންވާ އަދަދެއް ނޫން ކަމަށް ދެކި، އަހަރަކު 100،000 ޕައުންޑް ހޯދުމަށް ގަސްތުކުރި އެވެ. ކުލީގެ މުއްދަތާ ގުޅޭ ގޮތުން ވެސް ތަފާތުތަކެއް އުފެދިފައިވާއިރު، އިނގިރޭސިވިލާތުން ފުރަތަމަ ހުށަހެޅީ 100 އަހަރުގެ މުއްދަތަށް ކުއްޔަށް ހިފާށެވެ. އޭގެ ފަހުން 30 އަހަރަށް ކުޑަކޮށްފައިވާއިރު، ދިވެހިރާއްޖެއިން ހުށަހެޅީ 15 އަހަރުގެ މުއްދަތެކެވެ. ސަރުކާރުގެ މަންދޫބުންގެ އަމާޒަކީ އައްޑޫ ގަޑުބަޑުގައި އިނގިރޭސީން ބައިވެރިވުން ހުއްޓުވައި، އަންނަން އޮތް ޖީލުތަކާ ހަމަޔަށް ދެމިދެމިގެންދާނެ ފަދަ އެއްބަސްވުމެއް އެމީހުންނާ ދެމެދު ނުބޭއްވުމަށެވެ.

އަލުން ކަނޑައެޅިފައިވާ ގުޅުމާއި ޕްރޮޓެކްޓޯރޭޓް ސްޓޭޓަސް:

އެ މަޝްވަރާތަކުގައި އިނގިރޭސިވިލާތާއި ދިވެހިރާއްޖެއާ ދެމެދު އޮންނަ ގުޅުން އަލުން ކަނޑައެޅުމަށް މަސައްކަތްކުރި އެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަންދޫބުން ވަނީ އެކުވެރިކަން ދެމެހެއްޓުމަށް ބާރުއަޅައި، އެމީހުންގެ އިސްތިގުލާލު ކަށަވަރުކޮށްދީ، އިގްތިސާދީ، ސަގާފީ، އަދި ތައުލީމީ ކަންކަމުގެ ކޮންޓްރޯލް ނުގެއްލޭ ގޮތުން އެހެން ގައުމުތަކާ ސިޔާސީ ގުޅުންތައް ބޭއްވުމުގައި އިނގިރޭސިންގެ އެހީތެރިކަން ހޯދަން އެދިފައެވެ. އިނގިރޭސި ސަރުކާރުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަހައްދީ އެއްބައިވަންތަކަން ކަށަވަރުކޮށްދިނީ، ދިވެހިރާއްޖެ އަކީ ސިޔާދަތުގެ މިނިވަން ދައުލަތެއްގެ ގޮތުގައި ބަލައިގަންނަ ކަމެވެ.

ރައީސް އަބްދުﷲ އަފީފް ދީދީ ހާމަކުރައްވާފައިވާ ކަންތައްތައް:

މެއި 25، 1959 ގައި ރައީސް އަބްދުﷲ އަފީފް ދީދީ ފޮނުއްވި ސިޓީއެއްގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިރަށް މާލެއާ ވަކިވެ، ޔުނައިޓެޑް ސުވާޑިވް އައިލެންޑްސް އުފެއްދެވި ސަބަބުތަކަށް އަލިއަޅުވާލެއްވިއެވެ. އޭނާ ފާހަގަކުރެއްވީ އަތޮޅުތަކުގެ ރައްޔިތުންގެ އަސާސީ ބޭނުންތައް ފުއްދައިދިނުމުގައި އިދާރީ ގޮތުން އަހަރުތަކެއް ވަންދެން ސަރުކާރުން އިހުމާލުވެފައިވާ ކަމަށާއި އޭގެ ތެރޭގައި ކާނާއާއި ބޭހާއި ތައުލީމާއި އިޖުތިމާއީ ރައްކާތެރިކަން ހިމެނެ އެވެ. އަފީފް ދީދީ ވަނީ ސިއްހީ ހިދުމަތްދޭ ވަސީލަތްތަކާއި ސްކޫލްތަކާއި އިންފްރާސްޓްރަކްޗާގެ ދަތިކަން ފާހަގަކުރައްވައި، މި އުނި ކަންތައްތައް ނިސްބަތް ކުރައްވަނީ މާލޭގެ ވެރިކަމުގެ ފަރުވާކުޑަކަމުގެ މައްޗަށެވެ.

އިޤްތިޞާދީ ގޮތުން ނަހަމަ ގޮތްތައް ބޭނުންކުރުމާއި ހަމަހަމަ ނޫން ޢަމަލުތައް:

އަފީފް ދީދީ ވަނީ އިގްތިސާދީ ގޮތުން ގެއްލުން ދިނުމާ ގުޅޭ ޝަކުވާތައް ފާޅުކޮށް، އަތޮޅު ރައްޔިތުންގެ މައިގަނޑު އެކްސްޕޯޓް ކަމަށްވާ، ހިކި  މަސް ހިމެނޭ މުއާމަލާތްތަކުގައި މާލޭގެ ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކުން ނުހައްގުން ހަމަޖެއްސި އެކްސްޗޭންޖް ރޭޓްތަކަށް ތަކެތި ވިއްކުން މަޖުބޫރުކޮށްފައިވާ ކަމަށް ބުނެފަ އެވެ. ފައިސާގެ އަގު ތަފާތުވުމުން މާލީ ދަތިތަކެއް ކުރިމަތިވެ، އަތޮޅުގެ ރައްޔިތުންނަށް އިންފްލޭޓް އަގުގައި މުދާ ގަންނަން މަޖުބޫރުވި އެވެ.

އިނގިރޭސިން ގަމުގައި ތިބުމުގެ މައްޗަށް ކުރާ ތުހުމަތުތަކާ ގުޅޭ މައްސަލަ:

އެ ޚިޔާލުތަފާތުވުންތަކުގެ ތެރޭގައި އަފީފް ދީދީ ވަނީ މާލެ އިން ވަކިވުމަކީ އައްޑު އަތޮޅުގައި އިނގިރޭސީން ތިބުމާ ގުޅުން ނެތް ކަމެއް ކަމަށް ސާފުކޮށްދީފަ އެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި އެއީ އަހަރުތަކެއް ވަންދެން ގަދަބާރު ހިންގަމުން ދިޔަ ވެރިކަމަކާއި، އަސާސީ ވަސީލަތްތައް ނެތުމާއި، މާލޭގެ ސަރުކާރުން އިހުމާލުވުމުގެ ނަތީޖާއެއް ކަމަށް ވިދާޅުވެފަވެ. އޭނާ ވަނީ ސިއްހީ ދަތިތަކުގެ ތެރޭގައި އާރްއޭއެފް ސިފައިން ދޭ އެހީތެރިކަން ދިފާއުކޮށް، އަލަށް އުފެދުނު ޔުނައިޓެޑް ސުވާޑިވް އައިލެންޑްސް ސަރުކާރަށް ރައްޔިތުންގެ އިއްތިފާގުން އެކަމަށް ތާއީދުކުރާކަން ފާޅުކޮށްފަ އެވެ.

ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން ޤަބޫލުކުރުމާއި އެއްބާރުލުން ދިނުމަށް އިލްތިމާސްކުރުން:

އަފީފް ދީދީ ސިޓީ ނިންމަވާލެއްވީ އިނގިރޭސި ސަރުކާރަށާއި ރައްޔިތުންނަށް ވިސްނައި، އެއްބާރުލުން ދިނުމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް އިލްތިމާސް ކުރައްވައިގެންނެވެ. އޭނާ ވަނީ އިނގިރޭސިވިލާތާ އެކު އެކުވެރިކަމާއި އެއްބާރުލުން ދިނުމުގެ މުއާހަދާއެއް ހެދުމަށް މަޝްވަރާ ކުރުމަށް އެދިވަޑައިގެން ޔުނައިޓެޑް ސުވާދީބު އައިލެންޑްސް ބައިނަލްއަގްވާމީ ގޮތުން ބަލައިގަތުމަށް އެދިވަޑައިގެންފަ އެވެ.

މި މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖެ އަށް ބިންހެލުމެއް ފަދަ ލޮޅުންތަކެއް އައިސް، ޑިޕްލޮމެޓިކް މަޝްވަރާތަކާއި، އިދާރީ އިހުމާލުގެ ތުހުމަތުތަކާއި، ސުވާދީބު ސަރުކާރު އުފެދުމުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ލިބިގެންދާނެ ކުރިއެރުންތައް ފަދަ ކަންކަމަށް އިޝާރަތް ކުރައްވާފައެވެ.

(ނުނިމޭ)