ދިވެހިރާއްޖޭގެ މައްޗަށް ސިލޯނުން ދައުވާ ކުރުން

އެ އަހަރަކީ 1957 ވަނަ އަހަރެވެ. އެއީ ސިލޯނުގެ ބޮޑުވަޒީރު އެސް.ޑަބްލިއު.އާރް.ޑީ ބަންޑާރަނައިކަ، ރާއްޖޭގެ މައްޗަށް ސިލޯނުން ދައުވާ ކުރެވިދާނެ ކަމަށް ވިދާޅުވެ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި ހީވެސް ނުކުރާ ފަދަ ބަޔާނެއް ދެއްވި އަހަރެވެ. އޭނާގެ ބަސްފުޅަކީ ފުރަތަމަ ހެއްވާ ވާހަކައެއް ކަމަށް ބެލެވުނު ނަމަވެސް، އޭގެ ފަހުން ބޭއްވި ނޫސްވެރިންގެ ބައްދަލުވުމެއްގައި އޭނާގެ އެ ހުށަހެޅުމުގެ ސީރިއަސްކަން ތަކުރާރު ކުރެއްވި އެވެ. ފުރަތަމަ މިކަމަކީ ޝައުގުވެރިކުރުވާ ފަދަ ޖިއޮޕޮލިޓިކަލް ވިސްނުމެއްގެ ގޮތުގައި ފެނުނު ނަމަވެސް މިކަންތައް ވަރަށް އަވަހަށް އޮޅުންބޮޅުން ބޮޑު ޑިޕްލޮމެޓިކް ކަމެއްގެ ގޮތުގައި ކުރިފަޅައިގެން ދިޔައެވެ.

ބޮޑުވަޒީރު ބަންޑާރަނައިކަގެ ހުށަހެޅުމަށް ތަރުހީބު ލިބުނުއިރު، ޚާއްޞަކޮށް ކޮމިއުނިސްޓް މެމްބަރެއް ކަމަށްވާ ޕީޓަރ ކެއުނޭމަން ވަނީ ޓްރިންކޮމަލީ އާއި ކަޓުނަޔަކާގައި ހުރި ބޭސްތައް ހުސްކުރުމަށްފަހު، ރާއްޖޭގައި ބޭސްއެއް ޤާއިމުކުރުމަށް އިނގިރޭސިން ހުށަހެޅި ހުށަހެޅުމަށް އަލިއަޅުވާލައްވައި ވާހަކަ ދައްކައިފައެވެ. ސީއޭޓޯގެ ތެރޭގައި އޮތް ސިލޯންގެ ނާޒުކު ހާލަތާ މެދު ކެއުނޭމަން ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރައްވައި، އިނގިރޭސިންނާއި ބެންޑިން ބާރުތަކާ އެކު ކުރެވިދާނެ މަޝްވަރާތަކާ މެދު ސުވާލު އުފެއްދެވި އެވެ.

ސިލޯނުގެ ބޮޑުވަޒީރު ހާމަކުރެއްވި ގޮތުގައި ރާއްޖޭގައި ކަންކަން ހިންގާނެ ގޮތް އިނގިރޭސި ސަރުކާރުން އެވަނީ ހާމަކޮށްފައެވެ. ރާއްޖޭގެ ސަރުކާރުން އެ ހުށަހެޅުމަށް ރުހުން ދިންއިރު، ބަންޑާރަނައިކަ ވަނީ އިސްކަންދޭ ކަންކަމަށް، ފަސޭހައިން ބޭސްތައް ޓްރާންސްފާ ކުރަން ބޭނުންވާ ކަމުގެ އިޝާރާތެއް ކުރައްވައިފަ އެވެ. ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކަމަކީ މި ފިޔަވަޅާ ބެހޭ ގޮތުން މައުލޫމާތު ދިން އިރު ސިލޯނާއި އިންޑިއާ އިން ވެސް އެކަމާ ދެކޮޅުހަދައިފައިނުވާ ކަމެވެ.

ބަންޑާރަނައިކަ ބާރުއެޅުއްވީ ސިލޯނުން ރާއްޖެއަށް ކުރާ ތާރީޚީ ދައުވާއަކީ އިސްތިއުމާރީ ނަޒަރަކުން ކުރާ ދައުވާއެއް ނޫން ކަމަށާއި، އެއީ ދެ ގައުމުގެ ދެމެދުގައި އޮތް މުހިންމު ވިޔަފާރީގެ ގުޅުންތަކަށް ބަލާއިރު އެކުވެރި ގުޅުންތަކެއް އުފެއްދުމަށް ކުރަން އުޅޭ ކަމެއް ވިދާޅުވެއެވެ. ނަމަވެސް ދުސްތޫރީ މާއްދާތަކުގެ ސަބަބުން ރާއްޖެ ސިލޯނުގެ އިހްތިސާސުން ބާކީކުރެވި، އެކަމާމެދު ޝައުގުވެރި ގާނޫނީ ފަސްމަންޒަރެއް އުފެދިގެންދިޔަ އެވެ.

ގަން އައިލެންޑްގައި ހަދާ ރޯޔަލް އެއާފޯސް (އާރުއޭއެފް) ސްޓޭޖިން ޕޯސްޓާ ބެހޭ ގޮތުން މަޝްވަރާކުރުމަށް، 1958 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖެއިން ވަފުދެއް ސިލޯނަށް ޒިޔާރަތް ކުރުމުން ހާލަތު އިތުރަށް ގޯސްވި އެވެ. އެ މައްސަލަ ބޮޑުވީ އޭޝިއާގެ ބިމުގައި ބޭރުގެ މަރުކަޒުތައް ގާއިމު ކުރުމަށް ސިލޯނުން އިއުތިރާޒު ކުރުމުންނާއި، އެފަދަ ސިފައިންގެ މަރުކަޒުގައި ސިލޯނުގެ ރައްޔިތުން މަސައްކަތް ކުރުމާ ދެކޮޅު ހެދުމުންނެވެ.

ގަން އިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ލަސްވުމުން އިނގިރޭސިންގެ ފަރާތުން ފާޑުކިޔުންތައް ކުރިމަތިވީ ސިލޯނުގެ ހުރަސްއެޅުންތަކާ ހެދިއެވެ. މަޝްވަރާތައް ކުރިއަށް ދިޔައިރު، އިނގިރޭސީން ރާއްޖެއަށް އިގްތިސާދީ އެހީތަކާއި ބޯޓުފަހަރު ދިނުމަށް ހުށަހަޅައި، އެ މަޝްރޫއު ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް މަސައްކަތް ކުރެވެމުން ދިޔައެވެ. ނަމަވެސް ރާއްޖޭގެ ސަރުކާރުގެ ތެރޭގައި އުފެދުނު ޚިޔާލުތަފާތުވުންތަކުގެ ސަބަބުން ކަންކަން އިތުރަށް އުނދަގޫ ބޮޑުވެ، ކުރިން ވެފައިވާ އެއްބަސްވުންތަކާ މެދު ވެސް ސުވާލު އުފެދުނެވެ.

އެޅުނު މަރުތަޅުގެ ތެރޭގައި، ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންގެ ރުހުމާ ނުލައި އިނގިރޭސި ސިފައިން އެ ރަށްތައް ހިސާރުކުރަން އުޅޭކަމުގެ ތުހުމަތުތައް އުފެދި، ތާރީހީ އެއްބަސްވުންތަކާއި 1956 ވަނަ އަހަރުގެ އެއްބަސްވުން އާކުރުމުގައި ހުރަސްތައް ކުރިމަތިވި އެވެ. ރާއްޖޭގެ އިއުތިރާޒުތައް އެނބުރެމުން ދިޔައީ 1887 ވަނަ އަހަރުގެ މުއާހަދާއަށް އިސްލާހު ގެނައުމާއި އިގްތިސާދީ އެހީއަށް ވަކި ޝަރުތުތަކެއް ކުރުމުގެ މައްޗަށެވެ.

އިސްލާހުކޮށްފައިވާ ހުށަހެޅުންތަކާއި ގަމުގެ މުއްދަތު ކުރުކުރުމަށް ހުށަހެޅި ހުށަހެޅުންތަކާ އެކު ވެސް އެ ދަތިކަން ދެމިއޮތެވެ. ކުރިއަށްދާ މަޝްވަރާތަކުގައި އަދިވެސް އިތުރު އެހީތަކެއް ދޭން ހުށަހެޅި ކަމުގައި ވިޔަސް، އިނގިރޭސިން އެދޭ ކަންކަމަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ރުހުންދޭކަށް އެއްބަހެއް ނުވިއެވެ. އެންމެ ފަހުން ޑިޕްލޮމެޓިކް މަރުތަޅު ފަހަނަޅައި ނުދެވޭ ވަރަށް ގާނޫނީ އަދި އިސްތިގުލާލީ ޚިޔާލުތަފާތުވުންތައް އުފެދިގެން ދިޔައެވެ.

ނަމަވެސް މިކަމަށް ކުރިއެރުމެއް އައިސް، 1958 ވަނަ އަހަރުގެ މެދުތެރޭގައި އިނގިރޭސި ސަރުކާރާއި ދިވެހި ސަރުކާރާ ދެމެދު އިއްތިފާޤުވުމެއް އޮތްކަމަށް ރިޕޯޓުތަކުން ދޭހަވެގެން ދިޔައެވެ. ރާއްޖޭގެ އާ ސަރުކާރުން އިނގިރޭސި ސަރުކާރަށް ހުށަހެޅި ތަފްޞީލީ އެއްބަސްވުމުގެ ސަބަބުން ދެބަސްވާ މައްސަލަތައް ހައްލުކުރުމަށް މަގުފަހިވެގެން ދިޔައެވެ.

އެ އެއްބަސްވުމުގައި ވައުދުވެފައި ވަނީ ރަށްތަކުން ބާލާ މީހުންނަށް ގެދޮރާއި އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރު ގާއިމުކޮށްދިނުމާއި، މަސްވެރިކަން ކުރާ ސަރަހައްދުތަކަށް ހުރަސް ނޭޅުމާއި އިނގިރޭސިންގެ ފެސިލިޓީ ބޭނުންކުރުމުގައި ހައްދުތަކެއް ކަނޑައެޅުމަށެވެ. މުހިންމު ކަމަކީ، އިނގިރޭސިންގެ އެއްވެސް ހަރަކާތެއް ހިންގަންވާނީ ހަމައެކަނި ދިފާޢީ ބޭނުމުގައި ކަމުގައި ފާހަގަކޮށްފައިވާ ކަމެވެ. މިއަށްފަހު މުޢާމަލާތްތަކުގެ ރާގަށް ބޮޑު ބަދަލެއް އަންނަން ފަށައިފިއެވެ.